گروه حوزه انقلابی اندیشکده مطالعات راهبردی شاخص اندیشه | سیدمحمد هادی پیشوایی؛ پژوهشگر موسسه امام خمینی: استقلال حوزه، یکی از افتخارات حوزه‌های علمیه شیعه بوده که همۀ بزرگان حوزه از حضرت امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب تا آیت الله شبیری و آیت الله وحید و ... همه بر آن تأکید کرده‌اند و آن را یکی از سنت‌های دیرین حوزه علمیه شیعه دانسته ‌اند. اما مسألۀ اصلی این است که وابستگی به حکومت یعنی چه؟

آیا پذیرش مناصب حکومتی از دولت توسط بزرگان حوزه مصداق وابستگی است؟

آیا دریافت بودجه از حاکمیت برای حوزه‌های علمیه مصداق وابستگی است؟

بررسی پیشینه ارتباط حوزه و روحانیت در طول تاریخ، نتایج دیگری را نشان می دهد:

ارتباط علما با دولت‌ها در طول تاریخ

با سیری در تاریخ حوزه‌های علمیه مشخص می‌شود که بسیاری از بزرگان حوزه، مانند شیخ مفید، سید مرتضی، شیخ طوسی، سید بن طاووس، علامه حلی، محقق کرکی، شیخ بهائی، شیخ حر عاملی و .. هم مناصب حکومتی پذیرفتند و هم از بودجه‌های دولتی استفاده‌ کرده‌اند؛ بدون آنکه استقلال آنان خدشه دار شود.

خلط ارتباط با درباری بودن

بسیاری در خلطی آشکار  عالمانی را که در سیاست ورود کرده‌اند را به درباری بودن متهم کرده‌اند. شریعتی در بحث «تشیع علوی و صفوی» این بزرگان را درباری و وابسته معرفی کرده است. در مقابل بزرگان دین این اتهام را رد کرده و ارتباط و همکاری با حکومت‌ها را غیر از «وابستگی» و «درباری» بودن معنا کرده‌اند.

خلط حمایت و وابستگی

متأسفانه جریانی خاص که اهداف سیاسی را دنبال می‌کنند، در سال‌های اخیر با شعار قرار دادن «استقلال حوزه» خواستار قطع بعضی از کمک‌های مالی دولت به حوزه‌های علمیه شده اند. آنان مدعی شدند که بودجه دولتی برای حوزه، مصداق بارز وابستگی حوزه به حکومت است. در حالی که حمایت  از حوزه و گرفتن بودجه از حوزه، هرگز به معنای وابستگی حوزه‌ها به حکومت‌ها نبوده است. همانگونه که بودجه‌های دولتی در عصر آل‌‌بویه، ایلخانان مغول یا شاهان صفویه و قاجاریه به معنای وابستگی علما به این حکومت‌ها نبوده است. به تعبیر مقام معظم رهبری، حمایت غیر از وابستگی است. همانگونه که همکاری با پادشاهان غیر از درباری شدن است. وابستگی و جیره‌خوار شدن، به همراه ذلت و اسارت است، در حالی که علمای بزرگ در عین همکاری و استفاده از امکانات دولت‌ها، در کمال عزت و احترام و آزادگی با شاهان برخورد کرده و هرگز مطیع محض شاهان نبودند.

رهبر معظم انقلاب در بارۀ استقلال و حمایت چنین می‌فرماید:

«در اینجا[بحث استقلال حوزه های علمیه]هم مراقب باشید یک مغالطه‌ی دیگری به وجود نیاید؛ استقلال حوزه‌ها به معنای عدم حمایت نظام از حوزه و حوزه از نظام تلقی نشود؛ یک عده‌ای این را میخواهند. بعضی‌ها میخواهند به عنوان استقلال و به نام استقلال، رابطه‌ی حوزه را با نظام قطع کنند؛ این نمیشود. وابستگی غیر از حمایت است، غیر از همکاری است. نظام به حوزه مدیون است؛ باید به حوزه‌ها کمک کند. البته معیشت طلاب به صورت سنت معمول و بسیار پرمعنا و پررمز و راز باید به وسیله‌ی مردم اداره شود؛ مردم بیایند وجوهات شرعی‌شان را بدهند؛ این اعتقاد من است.»[1]