گروه سیاسی اندیشکده مطالعات راهبردی شاخص اندیشه| سیدمحمد هادی پیشوائی| بعضی از مدعیان نواندیشی دینی، آیت الله العظمی بروجردی را شخصیتی سیاست‌گریز معرفی می‌کنند. در حالی که ایشان از بعد نظری و عملی، معتقد به ولایت مطلقه فقیه بوده و در یک دوره می‌خواست که رهبری قیام ملت ایران را بر علیه رضاخان بر عهده بگیرد. اما آن قیام در نطفه خفه شده و به وسیلۀ رضاخان سرکوب شد.

روحیه مبارزه و شهادت‌طلبی آیت‌الله بروجردی(ره)

یکی از نقاط اوج سیرۀ عملی آیت الله بروجردی، همراهی با قیام علیه رضاخان است. در سال 1306 که مرحوم حاج آقانورالله علیه رضاخان قیام می‌کند، در همین زمان آیت الله بروجردی در نجف است و در جلسه‌ای تاریخی با آیت الله سیدابوالحسن اصفهانی و مرحوم آیت الله نائینی، به این نتیجه می‌رسند که باید علیه رضاخان قیام کنند. مأموریت رهبری قیام عشایر بر عهدۀ آیت الله بروجردی قرار گرفته و ایشان نامه‌ای برای سران عشایر به آیت الله بروجردی می‌دهد. محتوای نامه دقیقا مشخص نیست. علوی بروجردی نقل می‌کند که آیت الله بروجردی برای سفر به ایران، ابتدا به کاظمین رفته و بعد از آنجا به خسروی حرکت می‌کند. در حرم امام موسی بن جعفر(ع) در حالی که تنها در کنار ضریح ایستاده بود، صدایی می‌شنود که نامه را از بین ببر. بعد از تفحص از اطراف، ایشان متوجه می‌شود که کسی جز وی کنار ضریح نیست. به همین صدا اعتماد کرده و نامه را از بین می‌برد. در مرز ایران، مأموران رضاخان با آمدن ایشان به مرز سریع ایشان را دستگیر کرده و تمام لوازم و وسایل ایشان را به دنبال آن نامه می‌گردند. بعد از عدم دستیابی، ایشان را تحت الحفظ به تهران و به ستاد کل ارتش(ارکان حرب) انتقال داده و ایشان به مدت سه ماه در اسارت رضاخان است. بعد از فروکش کردن غائله، رضاخان ایشان را آزاد می‌کند.(تهوری، 1389)

 مرحوم آیت الله گلپایگانی در خاطره‌ای با اشاره به این داستان آیت‌الله بروجردی،  نقل می‌کند که ایشان بسیار اظهار تأسف می‌کردند، به سبب اینکه با فراهم شدن زمینه شهادت، این فیض بزرگ را درک نکردند و به مقام شهادت، نایل نشدند و  فرموده بودند:

«در نجف که بودم علمای بزرگ نجف با من گفتگو کردند و بنابراین شد که من به ایران بیایم و از اینجا به مبارزه با پهلوی برخیزم و آن آقایان هم از عراق، همکاری کنند تا بشود اقدامی کرد و جلو آن فسادها را گرفت و من در این باره به قرآن کریم تفأل میزدم، آیه ای آمد که از آن استفاده کردم که این راه، راه شهادت است و من به شهادت خواهم رسید، بالاخره حرکت کرده و بر اساس همان مبنا رو به ایران آوردم، اما متأسفانه جریان به اطلاع حکومت ایران رسید و به مجرد ورودم در مرز، مرا گرفتند و ماهها تحت نظر بودم.»(کریمی جهرمی، 1379: 28)

مرحوم آیت‌الله گلپایگانی در ادامه ابراز می‌دارد، ایشان تا اواخر عمرشان تأسف می‌خوردند که چرا از فیض بزرگ شهادت محروم گردیده‌اند. (همان)

منابع

1. کریمی جهرمی، علی(1379)، نگرشی بر زندگانی ایت الله العظمی بروجردی، در مجموعه مقالات «شکوه فقاهت، یادنامه مرحوم ایت الله حاج آقا حسین بروجردی، نشر مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه عملیه قم
2. تهوّری، مسلم و بخشایش، آریا،(1389) بازداشت سه ماهه‌ی آیت‌الله بروجردی به دستور رضاخان، فصلنامه مطالعات تاریخی، شماره 31 - زمستان 1389، https://psri.ir/?id=p615s5p7